اهمیت فعالیت‌های ورزشی بر کسی پوشیده نیست. سخنان بزرگان و ضرب المثل‌هایی که در این زمینه وجود دارد دالّ بر این مدّعاست! رسول اکرم (ص) به فعالیت‌های بدنی توجه خاصی می‌کردند. ایشان به والدین توصیه فرمودند که سه ورزش شنا، اسب سواری و تیر اندازی را به فرزندانشان یاد بدهند. همچنین امام حسن البنا (رح) در تعریف از یک فرد دعوتگر می‌فرماید: خصوصیات یک برادر دعوتگر چنین است: 

1-بدنی قوی داشته باشد.

2-داری عقیده‌ای سالم باشد.

3-از عبادت صحیحی بهره‌مند باشد.

4-اخلاق متینی داشته باشد. 

5-روشنفکر باشد. 

6-در کسب روزی توانمند باشد.

7-بر نفس خود مجاهد باشد.

8-بر وقتش حریص باشد. 

9-در کار‌هایش منظم باشد. 

10-و برای دیگران سودمند باشد. 

همانطور که دیدیم با وجود تمام این ویژگی‌ها اولین موضوعی که به آن اشاره شد بدن قوی و سالم است. چرا که در دیگر خصلت‌ها تأثیر چشمگیری دارد. در ضرب المثل‌ها نیز آمده است که «عقل سالم در بدن سالم است» که باز توجه به این نکته دارد. پس برای احقاق این مهم باید کمر همت بسته شود. در فصل تابستان با توجه به تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها فرصت مناسبی برای آشتی با ورزش است. در اینجا یادآور می‌شویم که اهمیت ورزش برای نوجوانان و جوانان مورد بحث است و مخاطبان ما والدین گرامی هستند که نقش حیاتی آنان در مورد تربیت ورزشی فرزندانشان را بازگو می‌کنیم. 

همانطور که می‌دانیم ورزش فواید بی‌شماری دارد که در اینجا به مهم‌ترین آن‌ها را یادآور می‌شویم: 

1-افزایش قدرت بدنی: با انجام ورزش مستمر توان و قدرت بدنی افزایش می‌یابد و باعث می‌شود کارهای روزمره به سادگی انجام شود. 

2-کارکرد بهتر قلب و عروق: سکته‌ی قلبی یکی از رایج‌ترین بیماری‌های قلبی است که علت آن چربی بالای خون است. ورزش کردن چربی خون را پایین می‌آورد و باعث کارکرد بهتر قلب می‌شود. همچنین ورزشکاران معمولاً اندازه‌ی قلبشان در مقایسه با افراد عادی تقریباً یک و نیم برابر بزرگ‌تر است که خود باعث پمپاژ بهتر خون به سایر اندام‌های بدن می‌شود. همچنین در وضعیت‌های آرام بدن، ضربان قلب ورزشکار کمتر از یک فرد معمولی است که آرامش را در پی دارد. 

3-بهره‌مندی از تناسب اندام: ورزش مرتب به همراه یک رژیم غذایی مناسب سبب تناسب اندام در ورزشکار می‌شود. 

4-افزایش هوش حرکتی: غالباً تمرینات ورزشی به صورت هماهنگ و منظم است و همین که ورزشکار بخواهد خود را تطبیق دهد خود باعث افزایش هوش حرکتی می‌شود. 

5-نشاط پس از ورزش: به دنبال تمرینات ورزشی یک نوع مخدر درونی و خدادادی به نام اندورفین در بدن ترشح می‌شود که باعث افزایش شور و نشاط و کاهش دردهای موجود می‌شود. 

6-افزایش روحیه‌ی ورزشکاری: ورزش در محیط‌های سالم باعث می‌شود که افراد با خلق و خویی زیبا و برازنده‌ی یک ورزشکار پرورده شوند. احساس مسئولیت، تقویت روابط اجتماعی، تواضع و فروتنی، احترام به دیگران از فواید حضور در جوامع سالم ورزشی است. 

7-اعتماد به نفس: مهم‌ترین سودی که ورزش به دنبال دارد افزایش «اعتماد به نفس» ورزشکار است. اعتماد به نفس یکی از اساسی‌ترین ویژگی هر فرد به شمار می‌رود. ورزشکاران به دنبال افزایش قدرت بدنی، افزایش توده‌های عضلانی، بالا رفتن سطح مهارت، سهل شدن کارهای روزمره، بازتاب مثبت جامعه به نسبت خود، همه و همه باعث می‌شود که موقعیت اجتماعی خود را بهتر درک کند و به ادامه‌ی فعالیت‌هایش دلگرم شود و به دنبال آن اعتماد به نفسش بالا می‌رود. 

8-دوری از دخانیات: هرچند ورزش و تحرک جسمانی باعث تقویت دستگاه عضلانی بدن و توانمند‌تر شدن جسم می‌شود، افزایش توانمندی و توسعه‌ی قدرت و استقامت عضلانی بدن اثری در کاهش مصرف سیگار ندارد و از علاقه‌ی فرد به این ماده‌ی مخدر نمی‌کاهد. ولی از آنجا که مصرف دخانیات سبب کاهش توانمندی بدن بویژه‌ کاهش استقامت عمومی و قلبی – ریوی بدن می‌شود و توان جسم را در انجام فعالیت‌های استقامتی کاهش می‌دهد، افرادی که ورزش می‌کنند و مجبور به رقابت با حریف‌اند، مصرف سیگار و یا اساساً علاقه به مواد مخدر در آنان، به سبب نیازشان به قدرت بدنی بالا‌تر، کمتر است. یافته‌های علمی نیز این موضوع را تأیید می‌کند که به نسبت سایر افراد جامعه مصرف مواد مخدر در قشر ورزشکار و به طور کلی کسانی که به واسطه‌ی مسایل شغلی بیشتر جسم خود را درگیر فعالیت می‌کنند کمتر است. خلاصه اینکه انجام اعمال ورزشی در مصرف نکردن یا کاهش مصرف سیگار به منظور افزایش قدرت بدنی اثر روانی دارد و هنوز اطلاعات معتبری دال بر رابطه‌ی معکوس بین افزایش قدرت بدنی و میل نداشتن به سیگار از لحاظ فیزیولوژیکی وجود ندارد. 

اما برای اینکه فرزندانی ورزشکار داشته باشیم نکاتی را ذکر می‌کنیم: 

1-فرزندانتان را با محیط‌های ورزشی سالم آشنا کنید. 

2-رشته‌های مختلف را برای او تعریف کنید تا ورزش‌ها را بشناسد. می‌توانید از دوستان کمک بخواهید. 

3-به منظور جلب نظر فرزندان و ایجاد انگیزه در آنان از تمایز ورزشکاران به نسبت بقیه‌ی اقشار از جنبه‌های مختلف را یاد آور شوید. 

4-پس از آنکه فرزندتان تصمیم به ورزش کردن نمود نظرش را در مورد رشته ورزشی‌اش جویا شوید و حق انتخاب را به او بدهید. 

5-به هنگام ثبت نام فرزندان در کلاس‌های ورزشی، از سلامت محیط ورزشی و تجربه‌ی مربی ورزشی مطمئن شوید. 

6-با توجه به آمادگی ذهنی نوجوانان، سعی شود در اولین فرصت ممکن شنا به (به صورت اصولی) به آن‌ها آموزش داده شود تا بعد‌ها در یادگیری آن دچار تأخیر نشوند. 

7-در هر خانه‌ای وجود حداقل یک دوچرخه ضروری است و بهتر است هم فرزندان هم سرپرست خانواده مسیر‌های داخل شهری را‌ گاه گاه با دوچرخه طی کنند. 

8-اگر در نظر دارید که فرزندتان ورزش را به صورت حرفه‌ای ادامه دهد بهتر است که در دوران کودکی (۴-۶ سال) او را به ورزش «ژیمناستیک» تشویق کنید چرا که ورزشی مادر است و آمادگی پایه را به دنبال دارد. 

9-با توجه به وضعیت جسمانی فرزندتان رژیم غذایی مناسبی را برایش اختیار کنید. در این خصوص می‌توانید از متخصصان تغذیه کمک بگیرید. 

10-سعی کنید در جمع‌های دوستانه و صمیمی فامیل با افتخار در مورد ورزش فرزندتان بحث کنید چراکه تأثیر بسزایی در انگیزه‌اش دارد و با روحیه‌ی بهتری راهش را ادامه می‌دهد. 

11-او را به شرکت در مسابقات تشویق کنید و با افتخار مدال‌ها و کاپ‌های کسب شده را در مکان‌هایی قرار دهید که قابل رؤیت باشند. 

 فصل تابستان فرصت مناسبی برای شروع ورزش است. اما مطلب مهم‌تر آن است که با شروع مدارس او را به ادامه‌ی ورزش تشویق کنید و اجازه دهید که همگام با درس خواندن به ورزش نیز ادامه دهد. چراکه تداوم در ورزش است که منافع و نعمات ذکر شده را به دنبال دارد. 

 در ادامه والدین گرامی را به چند چالش ورزشی آشنا می‌کنیم. (لازم به ذکر است که چالش‌های مطرح شده صرفاً جهت پیشگیری از ابتلا به آن‌ها ذکر می‌شود و دلیل نمی‌شود که به خاطر آن‌ها فرزندان را از ورزش باز دارید.) 

افت تحصیلی: گاهی فرزندان به علت علاقه‌ی شدید به رشته‌ی خود، وقت زیادی را به ورزش کردن اختصاص می‌دهند که باعث خستگی و عقب ماندن از درس‌ها می‌شود. بعضاً والدین از سر دلسوزی به خاطر جبران عقب ماندگی مانع از ادامه‌ی ورزش فرزندانشان می‌شوند که البته باید گفت نه افراط فرزندان صحیح است و نه ممانعت والدین. و اما راهکار درست چیست؟ 

با تشویق کردن فرزندان به برنامه‌ریزی و پایبندی به آن می‌توان تا قسمت عمده‌ای از این مسئله را حل کرد. معمولاً نوجوانانی که از بنیه‌ی جسمی نسبتاً ضعیفی برخوردارند پس از برگشتن از باشگاه به خاطر خستگی فوراً به خواب می‌روند که این خود سبب از دست رفتن ساعاتی از وقت مفید مطالعه می‌شود که با برنامه‌ریزی می‌توان به راحتی آن ساعات را جبران کرد. 

 غرور کاذب: گاهی متأسفانه اعتماد به نفس به غرور کاذب تبدیل می‌شود که بسیار اخلاقی ناپسند است. پس در اینجا نقش محیط ورزشی و تربیت خانواده پررنگ‌تر می‌شود. اگر محیط ورزشی به نحوی باشد که ورزشکاران در آنجا همزمان با تمرینات جسمی به تمرینات روحی نیز بپردازند (مانند نصیحت مربی یا پیشکسوت) امکان دچار شدن به این رفتار زشت بسیار کمتر است. 

 آسیب‌های ورزشی: صدمات ورزشی در ورزش موضوعی اجتناب ناپذیراست. در هر رشته‌ای بسته به مقدار خشونت و درگیری‌های تن به تن متفاوت است. ولی نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد این است که اگر باشگاه‌های ورزشی تمرینات خود را مبتنی بر اصول علمی و ایمنی برگزار کنند میزان این آسیب‌ها بسیار کاهش می‌یابد و به جرأت می‌توان گفت که آسیب‌های جدی ورزشی (آسیب‌هایی که شامل شکستگی استخوان یا پارگی عضله یا... است) به صفر می‌رسد. ولی واقعیت امر آن است که میزان آسیب‌های ورزشی با فواید ورزش تناسب دارد. یعنی اگرچه رشته‌های سنگین ورزشی مانند ورزش‌های رزمی به نسبت دیگر رشته‌ها آسیب‌های بیشتری دارد، ولی منافعی که ذکر شد از جمله اعتماد به نفس، قدرت بدنی، هوش حرکتی، احساس مسئولیت و از همه مهم‌تر تواضع در ورزش، در اینگونه رشته‌ها بیشتر به چشم می‌خورد. دلیلش هم آن است که رشته‌های رزمی مشرق زمین از مبانی اخلاقی بسیار زیبایی بهره‌مندند که ورزشکار را از نظر روحی نیز تقویت می‌کند. همچنان که «ماتسو اویاما» بنیانگذار سبک کوکوشین در کاراته، می‌فرماید: «فروتنی اوج قدرت است». 

این نکته از آن جهت ذکر شد که برخی از والدین گرامی به سبب صدمات احتمالی مانع از رفتن فرزندانشان به رشته‌های رزمی می‌شوند. در صورتی که اگر محیط ورزشی سالم و مربی باشگاه مجرب و دانا به علم روز باشد (در تمرینات از وسایلی مانند کلاه، لثه‌گیر، بیضه بند و... استفاده کند) صدمات جدی به صفر می‌رسد و صدمات جزیی نیز قابل تحمل است و سبب استقامت بدن می‌شود. 

دوپینگ: نکته‌ای دیگر که بسیار حائز اهمیت است و والدین گرامی باید شدیداً در نظر بگیرند مسأله‌ی دوپینگ و سوء مصرف یک سری مواد شیمیایی است. برخی از نوجوانان و جوانان که می‌خواهند راه چند ساله را یک شبه طی کنند سعی دارند با استفاده از مواد نیروزا و هورمونی به هدفشان برسند. البته در بین نوجوانانی که به ورزش پرورش اندام روی می‌آورند این موضوع بیشتر به چشم می‌خورد و لازمه‌ی مراقبت بیشتری هستند. این مواد تأثیرات بسیار مخربی بر روی جسم ورزشکار می‌گذارند و به محض قطع مصرف، علاوه بر عوارض وارده، وضعیت جسمانی ورزشکار به حالت قبل باز می‌گردد و به نحوی باعث افسردگی می‌شود. در حالی که اثرات ورزش به حالت طبیعی بسیار ماندگار‌تر است. 

اما در مورد ورشکاران حرفه‌ای و نیمه حرفه‌ای باید گفت که صرفاً اول تحت نظر پزشک متخصص و سپس مربی مجرب می‌توانند با توجه به وضعیت جسمانی خود، به مصرف برخی ويتامين‌ها و مکمل‌های تجویز شده روی بیاورند که تا حدی معقول است. به طور مثال شاید یک عدد پرتقال ويتامين «ث» یک فرد معمولی را تأمین کند ولی برای یک ورزشکار که سوخت و ساز بدنش بیشتر است کافی نیست. به همین دلیل تأكيد می‌شود صرفاً با مراجعه به پزشک متخصص از ويتامين‌ها و مکمل‌های مجاز استفاده شود. 

ورزشهای همگانی: یکی از مفید‌ترین و ساده‌ترین فعالیت‌های بدنی، ورزش‌های همگانی است. این رشته‌ها شامل پیاده روی، کوهنوردی، نرمش و... هستند، بسیار مفرح و سالم هستند. سرپرست خانواده که غالباً مشغول کار و کسب درآمد است وقت کمتری را در کنار اعضای خانواده سپری می‌کند، می‌تواند با اختصاص دادن یک روز معین به همراه خانواده اوقات خوشی را با هم باشند. 

پیاده روی: یکی از سالم‌ترین، بی‌خطر‌ترین و کم هزینه‌ترین ‌رشته‌ها به شمار می‌رود. این ورزش بر قلب و عروق تأثیر بسزایی دارد و سلامت عمومی را به همراه دارد. ضمن اینکه اگر با افراد خانواده یا دوستان همراه شود بسیار مفرح است. البته استفاده از لباس راحت و کفش مناسب هم نباید فراموش شود. 

کوهنوردی: از دیگر ورزش‌های همگانی کوهنوردی است. علاوه بر فوایدی که برای پیاده روی ذکر شد، افزایش قدرت بدنی (بیشتر عضلات تحتانی)، آرامش روحی و صفا و صمیمیت بیشتر در بین اعضای گروه از مشخصه‌های بارز کوهنوردی است. لازم به ذکر است اگرچه ورزشهای همگانی فواید بسیاری را به همراه دارد، نمی‌تواند جای ورزش مرتب و حرفه‌ای را پر کند و‌گاه گاه جهت شارژ روحی بسیار مفید است. 

ورزش در ماه مبارک رمضان: با شروع میهمانی خدا و صیام و قیام، بهتر است که فعالیت‌های ورزشی قطع نشوند به شرط اینکه از وقت عبادات نکاهد. در وهله‌ی اول ورزش در این ماه بسیار سخت و نشدنی به نظر می‌آید. در صورتی که چنین نیست. هرچند که برای این کار باید نکاتی را در نظر گرفت: 

برای ورزشکاران حرفه‌ای ورزش در رمضان بیشتر جهت ثابت نگه داشتن آمادگی جسمانی است و با توجه به رژِیم خاصی که در این ماه وجود دارد سعی شود تمرینات بر اساس آن تنظیم شود. برای کسانی که می‌خواهند تازه شروع به ورزش کنند توصیه می‌شود فعلاً دست نگه دارند و پس از ماه مبارک با قدرت مضاعف دست به کار شوند. اما نکاتی را برای ورزشکاران ذکر می‌کنیم: 

-از شدت تمرینات خود بکاهید مخصوصاً از تمرینات استقامتی خود صرف نظر کنید چون آب بسیاری را از بدن دفع می‌کند. 

-سعی کنید برنامه‌های تمرینی خود را به پس از افطار یا بعد از نماز صبح موکول کنید. 

-از افطاری تا سحر به میزان زیاد آب بنوشید تا آب بدنتان جبران شود. خوردن میوه و سبزیجات بسیار به تأمین آب بدن کمک می‌کند. 

-به هنگام افطار پرخوری نکنید و به معده‌ی خود فشار نیاورید و به جای اینکه در یک وعده‌ی افطار غذای مورد نیازتان را تأمین کنید در دو یا سه وعده غذا بخورید. مثلاً یک وعده در افطار، وعده دیگر بعد از نماز تراویح. در این حالت معده فرصت هضم غذا را پیدا می‌کند و با مشکل روبه رو نمی‌شود. 

سخن آخر:

در جامعه‌ی ماشینی و دیجیتالی امروز، متأسفانه تحرک و فعالیت بدنی کم شده است و به همین دلیل جان بسیاری از مردم در خطر بیماری‌های قلبی و عروقی و سایر بیماری‌هاست. طی تحقیقاتی گزارش شده است که کم‌تحرکی به اندازه‌ی سیگار کشیدن برای بدن مضر است و هر ساله جان ۵ میلیون نفر را در جهان می‌گیرد. این در حالی است که هر فرد بالغ برای اینکه به حداقل سلامتی دست پیدا کند باید هر هفته حد اقل ۳ ساعت تحرک و فعالیت بدنی داشته باشد. 

پس برای اینکه به سلامتی دست یابیم و از این امانت الهی محافظت کنیم باید کمر همت ببندیم. 

مطالبی که ذکر شد سعی شده است که به زبانی غیر تخصصی و ساده بیان شود تا مورد استفاده شما عزیزان قرار گیرد. امیدوارم که بنده را از نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود بهره‌مند کنید. 

صلاح‌الدین خورشیدی مربی آمادگی جسمانی- مهاباد